Zarząd ZGH „Bolesław” w Bukownie podjął decyzję, że mimo likwidacji kopalni Olkusz-Pomorzany, wieża szybowa „Chrobry” pozostanie na swoim miejscu i dalej będzie górowała nad krajobrazem zachodniej części Olkusza. Jest to doskonała wiadomość, bo wieża ta dla wielu mieszkańców jest ważnym symbolem wielowiekowej tradycji górniczej w rejonie Olkusza ponieważ jeszcze do niedawna groziła jej rozbiórka. Dzięki tej decyzji będzie on przez kolejne lata przypominał o pięknej historii wydobycia rud cynku i ołowiu, a także i srebra, od którego pochodzi nazwa Srebrne Miasto. Nieco inna przyszłość czeka wieżę „Dąbrówka”. Plan jest taki, żeby przenieść ją na Pustynię Błędowską, gdzie niewątpliwie będzie atrakcją turystyczną.
Plan likwidacyjny kopalni Olkusz-Pomorzany przyjęty w związku z zakończeniem wydobycia w 2020 roku z powodu wyczerpania złóż zakładał, że całe szyby – podobnie jak pozostała infrastruktura związana z kopalnią – zostaną zlikwidowane. Dość szybko wyklarował się pomysł na zagospodarowanie wieży szybowej „Dąbrówka”. Władze gminy Klucze porozumiały się z władzami ZGH, aby było możliwe przeniesienie wieży na Pustynię Błędowską, która jest odwiedzana przez rzesze turystów każdego roku i mogłaby stanowić dodatkową atrakcję. Aktualnie tworzony projekt rozbiórki pozwalający zlikwidować wieżę i podzielić ją na segmenty, a potem odtworzyć na pustyni. Nieco inaczej potoczyły się losy „Chrobrego”. Żaden z samorządów nie wyraził woli, aby przejąć wieżę.
Walka o „Chrobrego”
Widząc jednak wartość symboliczną wieży szybowej, władze spółki już dwa lata temu przesłały list do Wojewody Małopolskiego, Marszałka Województwa Małopolskiego oraz władz samorządowych – Starostwa Powiatowego w Olkuszu i Gminy Olkusz, w którym przedstawiono propozycję nieodpłatnego przekazania wieży szybowej „Chrobry” wraz z wydzielonym terenem oraz drogą dojazdową przy ulicy Wspólnej. Mimo tych starań i nacisków społecznych, żaden z samorządów propozycją nie był zainteresowany. Nie padł też żaden konkretny i możliwy do realizacji pomysł zagospodarowania tego obiektu.
Historia i tradycja wzięły górę
Wielowiekowe tradycje górnictwa rud cynkowo-ołowiowych w rejonie olkuskim sięgają co najmniej XII wieku i były nieprzerwanie kontynuowane aż do czasów współczesnych przez kopalnie „Bolesław”, „Olkusz” i „Olkusz-Pomorzany”. Po wyczerpaniu złóż i zamknięciu tej ostatniej kopalni stały się już historią. Widocznym z daleka śladem tej działalności na powierzchni była właśnie wieża „Chrobry”.
- Oczekiwania lokalnej społeczności były jednoznaczne – wieża szybowa Chrobry powinna zostać, ponieważ jest symbolicznie ważna dla mieszkańców, spośród których wielu było przecież zawodowo związanych z górnictwem i naszą firmą. Chociaż nie ma żadnego uzasadnienia ze strony technicznej, aby zostawiać ten obiekt po zamknięciu kopalni, zrobiliśmy co w naszej mocy, aby mimo tego wieża pozostała. Chociaż żaden z samorządów nie chciał bezpłatnie przejąć wieży jako symbolu dziedzictwa górniczego, byliśmy mocno zdeterminowani, aby znaleźć rozwiązanie. Zrezygnowaliśmy z planów jego rozbiórki, ponieważ uznaliśmy, że za pozostawieniem wieży przemawiają inne względy, nie mniej ważne, i to one ostatecznie wzięły górę. Cały ciężar organizacyjny i finansowy wzięliśmy na siebie ponieważ czujemy, że lokalna społeczność i jej odczucia związane z przyszłością wieży szybowej są dla nas bezdyskusyjnie wielką wartością – mówi Bogusław Ochab, prezes ZGH „Bolesław” w Bukownie.
Szyb Chrobry - fot. K.Boniecki - Archiwum ZGH Bolesław S.A.
Co dalej z szybem Chrobry?
Na powierzchni ziemi pozostanie sama wieża szybowa, która zostanie odpowiednio zabezpieczona, zakonserwowana i oświetlona, aby cieszyła oczy mieszkańców i zwracała uwagę osób przejeżdżających krajówką. Zlikwidowane natomiast zostanie nadszybie, czyli zabudowania między powierzchnią ziemi a wieżą. Ze względów estetycznych rozebrane zostaną także niektóre elementy wieży szybowej. Finał prac przewidziany jest na pierwsze półrocze 2025 roku. Koszty projektu i jego realizacji pokryte zostaną wyłącznie ze środków spółki.
Historia szybu „Chrobry”
Wieża szybowa jest częścią szybu, którego nazwano „Chrobry”. Podobnie jak szyby „Dąbrówka” i „Mieszko” był wykorzystywany do wydobywania na powierzchnię ziemi urobku z Kopalni „Pomorzany”, która rozpoczęła działalność w 1974 roku i w ciągu 46 lat wyjechało z niej ponad 90 mln ton rudy. Szyb „Chrobry” był szybem dwuprzedziałowym wyposażonym w rurę o średnicy 7,5 metra.
Szyb Chrobry - 1970 r. - Archiwum ZGH Bolesław S.A.
Jak tłumaczy znawca historii górnictwa Jan Ryszard Chojowski, 54-metrowa dwuzastrzałowa wieża szybowa przejmowała obciążenia od lin wyciągowych i przenosiła je na fundamenty oraz zapewniała pionowy ruch klatek w szybie. „Chrobry” wyposażony został w dwa wyciągi: klatkowy i skipowy (do transportu urobku). Urządzenie wyciągowe skipowe kopalni „Pomorzany” było jednym z najbardziej obciążonych urządzeń tego typu pracujących w przemyśle wydobywczym. Wieża pomalowana jest na tradycyjny dla takich konstrukcji kolor niebieski i bez wątpienia stanowi znak rozpoznawczy przemysłu górniczego.
Szyb Chrobry - fot. K.Boniecki - Archiwum ZGH Bolesław S.A.
ZGH dla lokalnej społeczności
ZGH „Bolesław” to firma od dekad mocno angażująca się w lokalne inicjatywy w ramach społecznej odpowiedzialności biznesu i inicjująca działania ważne dla miejscowej wspólnoty. Troska o dziedzictwo i zachowanie w pamięci tradycji górniczych są ważnym filarem tych inicjatyw. Namacalnym dowodem jest chociażby Kopalnia Wiedzy o Cynku – nowoczesna i multimedialna ekspozycja, w której odwiedzający mogą poznać historię górnictwa. Powołana przez zarząd spółki Fundacja ZGH regularnie wydaje publikacje i organizuje wydarzenia przybliżające mieszkańcom i turystom wielowiekowe dziedzictwo górnicze rejonu i popularyzuje historię wydobycia rud. Pozostawienie wieży szybowej jest kolejną inicjatywą, dzięki której pamięć o górniczej przeszłości będzie mogła trwać przez kolejne dekady.
Szyb Dąbrówka - Moment budowy 1974 r. - po prawej 2021 r. fot. K.Boniecki - Archiwum ZGH Bolesław S.A.