Nasz region znany jest nie tylko z wielowiekowej tradycji górnictwa i hutnictwa ołowiu, srebra oraz cynku. Przez wiele lat polscy botanicy badali specyfikę lokalnej roślinności, której nie można spotkać w innych częściach świata. Niezwykłe rośliny z Olkuskiego Okręgu Rudnego zostały opisane w nowej publikacji naukowej.
Murawy galmanowe – osobliwość przyrodnicza terenów pogórniczych ziemi olkusko-bolesławskiej
W Kopalni Wiedzy o Cynku można zapoznać się z publikacją „Śladami Mistrzów – fascynacje przyrodnicze prekursorów polskiej geobotaniki”, która powstała pod redakcją Artura Obidzińskiego z Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Ta obszerna monografia prezentuje różnorodność rodzimej flory na tle prowadzonych kiedyś i obecnie badań terenowych. Podzielona na 13 części, odpowiadających głównym regionom historyczno-geograficznym Polski, przedstawia historię i teraźniejszość badań nad cennymi obiektami przyrodniczymi oraz problematykę ich ochrony. Książka jest bogato ilustrowana fotografiami i rycinami, napisana stylem naukowym, lecz przystępnym także dla laików. Adresowana jest do specjalistów z dziedziny botaniki oraz szerokiego grona miłośników przyrody i pasjonatów nauki o roślinach.
Monografia poszerza wiedzę czytelników nie tylko w zakresie botaniki, ale również geografii, geobotaniki oraz historii. Botanicy młodszego pokolenia, zarówno profesjonaliści, jak i amatorzy, znajdą tu cenne informacje o korzeniach badań geobotanicznych. Publikacja została przygotowana na podstawie literatury fachowej oraz doświadczenia botaników z różnych ośrodków naukowych w Polsce.
Cechy Wyróżniające Olkuski Okręg Rudny
Rozdział „Olkuski Okręg Rudny”, pod redakcją Grażyny Szarek-Łukaszewskiej i Moniki Jędrzejczyk- Korycińskiej, poświęcony jest roślinności rejonu olkusko-bolesławskiego. Autorki we wstępie zaznaczają, że chociaż tereny przemysłowe są jednymi z najbardziej przekształconych przez człowieka, to niektóre z nich mają znaczną wartość przyrodniczą. Olkuski Okręg Rudny jest tego doskonałym przykładem.
Już w I połowie XIX wieku naukowcy zaczęli interesować się tym regionem, a kolejne pokolenia biologów kontynuowały badania. Charakterystyczną cechą OOR jest intensywna, trwająca wieki działalność wydobywcza i przetwórcza, która ukształtowała lokalny krajobraz i przyrodę. Obszar ten jest obecnie mozaiką różnorodnych antropogenicznych form terenu (odkrywek, hałd odpadów, deformacji nieciągłych), będących wynikiem historycznej i współczesnej działalności górniczej. Gleby zanieczyszczone metalami ciężkimi stanowią trudne warunki dla życia roślin, jednak zostały skolonizowane przez rośliny kwiatowe, mchy i porosty – zwane metalofitami , które zaadoptowały się do życia w ekstremalnych warunkach. Tworzą one unikalne w Europie zbiorowiska muraw galmanowych. Charakterystyczne rośliny to m.in. trawa kostrzewa owcza (Festuca ovina), goździk kartuzek (Dianthus carthusianorum), lepnica rozdęta (Silene vulgaris), pleszczotka górska (Biscutella laevigata), turzyca wiosenna (Carex caryophyllea) oraz różne gatunki porostów.
Ochrona unikalnych roślin
W celu ochrony muraw galmanowych i ich siedlisk, w latach 90. XX wieku zainicjowano współpracę między botanikami, ZGH „Bolesław” i władzami gmin Bolesław i Bukowno. W 1997 roku utworzono użytek ekologiczny Pleszczotka w Bolesławiu, obejmujący najlepiej zachowane płaty muraw. W 2010 roku włączono dobrze zachowane murawy galmanowe do sieci obszarów Natura 2000 – Natura 2000 Pleszczotka (o pow. 4,9 ha) i Armeria (o pow. 7,4 ha). Od 2018 roku na terenach Natury 2000 wdrożono działania aktywnej ochrony muraw. Monitoring przyrodniczy wykazał znaczną poprawę warunków siedliskowych oraz pozytywny wpływ działań ochronnych na regenerację muraw galmanowych i różnorodność biologiczną tego terenu.
Olkuski Okręg Rudny, mimo intensywnej działalności przemysłowej, stał się unikalnym siedliskiem dla specyficznych roślin, które adaptują się do ekstremalnych warunków glebowych. Wysiłki ochronne, takie jak utworzenie użytków ekologicznych i włączenie obszarów do sieci Natura 2000, pokazują, że możliwe jest zachowanie i regeneracja cennych ekosystemów nawet na terenach silnie przekształconych przez człowieka. Publikacja "Śladami Mistrzów" podkreśla znaczenie kontynuowania badań i ochrony tych unikalnych zbiorowisk roślinnych dla przyszłych pokoleń.
Tekst opracowany na podstawie publikacji „Śladami Mistrzów - fascynacje przyrodnicze prekursorów polskiej geobotaniki” pod redakcją Artura Obidzińskiego, Polskie Towarzystwo Botaniczne, Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2023.
