Przez ponad siedemdziesiąt lat Zakłady Górniczo – Hutnicze „Bolesław” SA, kontynuując tradycje górnicze olkusko – bolesławskiej ziemi, wydobywały rudy cynku i ołowiu, przerabiały je i produkowały z nich cynk elektrolityczny - najważniejszy produkt finalny ZGH oraz produkty pochodne.
ZGH są spadkobiercą tradycji pierwszych kopalń rud ołowiu i srebra, które na ziemi olkuskiej istniały już wg źródeł pisanych od XII wieku. Zatrudnieni w nich kopacze i wytapiacze, górnicy i hut-nicy poprzez stulecia tworzyli, chronili i przekazywali z pokolenia na pokolenie właściwe swemu zawodowi wartości trwałe, niezmienne i nieprzemijające, stanowiące o sile górniczego i hutniczego stanu. Tak jak wszędzie tam gdzie zamieszkiwały ludy parające się górnictwem i przetwórstwem kopalin, tak i w górnictwie kruszcowym naszego regionu wypracowano specyficzne formy i normy zachowania, myślenia i wypowiadania się, stwarzając własną obyczajowość górniczą, która przekazywana z pokolenia na pokolenie, utrwalana i wzbogacana poprzez wieki stawała się tradycją. Sprzyjał temu fakt, że działalność górnicza i hutnicza stanowiła zawsze podstawę dobrobytu społeczeństwa, decydowała o możliwościach jego rozwoju. Zawsze więc rządzący byli zainteresowani utrzymaniem wśród górniczego stanu porządku społecznego oraz stali na straży poszanowania je-go praw i norm społecznych. Szacunek wzbudzała trudna praca górników, ich wiedza i świadomość zawodowa, wysoko rozwinięta więź międzyludzka, solidarność, religijność, duma i honor.
Górnictwo w naszym regionie trwało nieprzerwanie do lat trzydziestych XX wieku, czasu wielkiego kryzysu gospodarczego, by odnowić się po II wojnie światowej w roku 1945. Przeżywało swoje wzloty i upadki. Hutnictwo również, chociaż z przerwami, było tu zawodem powszechnym. Zainteresowanych ich historią odsyłamy do opracowań Hieronima Łabędzkiego, opracowań naukowych Danuty Molendy i Jana Pazdury lub pierwszego wydawnictwa o naszym Przedsiębiorstwie pt „Zakłady Górniczo – Hutnicze „Bolesław” w Bukownie – Dzieje – Wydarzenia – Ludzie”, gdzie w za-rysie ukazano jego dziedzictwo historyczne i dzień dzisiejszy.
Tak naprawdę historia złóż cynku, ołowiu i srebra zaczęła się bardzo, bardzo dawno, bo aż 400 milionów lat temu w dewonie. Jednakże znaczna większość złóż – około 95%, zalega w utworach triasu powstałych 250 milionów lat temu. Wtedy w miejscu, w którym prowadzone było wy-dobycie występowały płytkie ciepłe morza z bogatą fauną i florą. Każdego roku obumarłe organizmy tworzyły cienką warstwę wapieni i dolomitów, i tak milimetr po milimetrze przez miliony lat.
W utworzonych warstwach dolomitu powstały liczne szczeliny i formy krasowe. Około 135 milionów lat temu przepływały przez nie roztwory mineralne wzbogacając te utwory w cenne kruszce tworząc ostatecznie złoża rud cynkowo-ołowiowych zawierających domieszki srebra, kadmu, galu, germanu i innych pierwiastków. W rejonie Olkusza powstało jedno z większych ciał rudnych rejonu śląsko-krakowskiego.
Rudy ołowiu wydobywano już około 3500 lat p.n.e., a cynku 1500 lat p.n.e.. Na odkrycie skarbów z rejonu Olkusza i Bolesławia musieliśmy poczekać zdecydowanie dłużej. Najwcześniejsze informacje pochodzą z roku 1257, kiedy książę Bolesław Wstydliwy przenosząc klasztor klarysek z Zawichostu do Skały, obiecał wypłacać na jego utrzymanie dwie grzywny złota rocznie z dochodów za olkuski ołów.
W związku wydobyciem rud cynku i ołowiu górnicy z tego rejonu otrzymali wiele przywilejów i praw górniczych, a prawa te są jednymi z najstarszych praw górniczych w Polsce (1374 r.). Cynk i ołów ukryte pod Olkuszem sprawiły, że w XV wieku Olkusz i jego okolice (Ujków, Starczynów) były jednym z największych ośrodków produkcji tego kruszcu w Europie.
Wraz z pogłębianiem wydobycia zmieniały się warunki górnicze. Aby uwolnić zalegające rudy poszukiwano nowych rozwiązań technicznych. Dopływające wody do kopalń zmusiły do budowy sztolni odprowadzających wodę. W XVI wieku w Starczynowie i Bolesławiu powstają pierwsze sztolnie budowane na wzór sztolni górnictwa słowackiego i węgierskiego. Umożliwiły one dalszą eksploatacje
w głębiej zalegających partiach złoża.
Po blisko 150 letniej intensywnej eksploatacji górnictwo zamiera na początku XVIII wieku. Przez okres 100 lat przerabiano zeskładowane hałdy z wcześniejszej działalności górniczej. Na początku XIX wieku nastąpiło odrodzenie się górnictwa rejonu Olkusza i Bolesławia gdzie uruchomiono cztery nowe kopalnie. W 1814 roku uruchomiono kopalnie „Józef” w Starym Olkuszu i „Ulisses” między Tukienką, a Krążkiem, w 1822 roku kopalnie „Bolesław”, a w 1823 roku kopalnie „Jerzy”. Działalność górnicza z krótkimi przerwami trwała do 1931 roku. Ponowne otwarcie kopalni „Bolesław” nastąpiło pod rządami niemieckimi w czasie okupacji. Wydobywano blendę, galman, piryt i rudy żelaza.
Po zakończeniu II-giej wojny światowej ważą się losy dalszego funkcjonowania kopalni. Ostatecznie zostaje podjęta strategiczna decyzja i w 1948 roku kopalnia „Bolesław” zostaje rozbudowana a następnie w 1952 roku powstaje huta tlenku cynku przerabiająca galman oraz odpady galmanowe. W ten sposób kontynuatorem trwającego od XIX wieku wydobycia rud cynku i ołowiu z kopalni Bolesław i Ulisses stają się „Zakłady Górniczo Hutnicze Bolesław” powstałe w 1958 roku po połączeniu Zakładów Górniczych "Bolesław" z Zakładami Hutniczymi "Bolesław.
W powojennej historii ZGH funkcjonowały trzy kopalnie: kopalnia „Bolesław” (do 1996) oraz dzięki odkryciu nowych, bogatych złóż rud cynku i ołowiu: kopalnia „Olkusz” (1968-2001) oraz kopalnia „Pomorzany” (1974-2020). W ten sposób ZGH „Bolesław” stały się spadkobiorcą pierwszych kopalń „Ulisses” i „Bolesław” oraz kontynuatorem trwającego od 1818 do 2020 roku górnictwa rudnego w rejonie bolesławsko-olkuskim.
Ruda z kopalń wzbogacana była w dwóch zakładach przeróbczych, potocznie zwanych: Flotacją „Bolesław” (1958) i Flotacją „Olkusz” (1974).
W 2017 roku uruchomiony został Zakład Wzbogacania Odpadów Poflotacyjnych, produkujący koncentrat cynku i ołowiu z odpadów zdeponowanych na stawach osadowych.
Historię hutniczą ZGH rozpoczyna uruchomienie Huty tlenku cynku (1952) i Huty ołowiu (1953-1989). W roku 1955 oddano do użytku Elektrolizę Cynku a następnie Fabrykę Kwasu Siarkowego i Prażalnię (1969). Od momentu powstania części hutniczej nieustająco trwa jej unowocześnianie i modernizacja najważniejszych węzłów technologicznych. O nowoczesności Huty świadczy rozwój nowych technik i innowacyjnych technologii. Uruchomienie w 2013 roku instalacji oczyszczania tlenku cynku oraz rozbudowa procesu Waelza (dawne HTC a następnie RECYCLING) doprowadziło do wykorzystania cynku odpadowego (w ok. 50%) w procesie elektrolizy. Uruchomienie w 2020 roku nowoczesnej Hali Wanien-najważniejszego ogniwa w procesie produkcji cynku pozwala z optymizmem patrzeć w przyszłości po likwidacji kopalni „Olkusz-Pomorzany”.
Rok 2020 stanowi „cezurę czasową”. To przełomowa data rozdzielająca koniec epoki górniczo-hutniczej i początek kolejnej, już tylko hutniczej historii ZGH „Bolesław” S.A. Tak więc odejście górnictwa podziemnego do przeszłości otwiera nowy rozdział funkcjonowania części hutniczej Zakładów Górniczo-Hutniczych „Bolesław” S.A., które nadal zachowują swoją nazwę.
